Άρθρο του Γιάννη Χατζηθεοδοσίου, Προέδρου του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών και Επίτιμου Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Πειραιά, στο insider.gr (4/10/2023).
Απαραίτητη προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία του επιχειρείν είναι η ύπαρξη χρηματοδότησης και αυτό ισχύει για κάθε ελεύθερη οικονομία. Χωρίς τα αναγκαία κεφάλαια πολύ δύσκολα μία επιχείρηση μπορεί να ανταποκριθεί στις αυξημένες ανάγκες της εποχής. Ειδικά οι μικρομεσαίες, που τα τελευταία χρόνια έχουν βρεθεί στο «μάτι» του κυκλώνα, εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τα χρηματοδοτικά εργαλεία.
Και εδώ έρχεται ο κρίσιμος ρόλος των τραπεζών καθώς μέσω των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων ενισχύεται η ρευστότητα στην αγορά.
Πόσο καλά όμως ανταποκρίνονται σε αυτόν τον ρόλο οι τράπεζες; Κρίνοντας από τα επίσημα στοιχεία και από τις απόψεις των ανθρώπων της αγοράς, μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι -τουλάχιστον στην Ελλάδα- υπάρχει πρόβλημα. Οι τέσσερις συστημικές τράπεζες δεν στηρίζουν το επιχειρείν στον βαθμό που θα έπρεπε, με αποτέλεσμα να παρατηρείται έντονο πρόβλημα ρευστότητας και δημιουργία συνθηκών αθέμιτου ανταγωνισμού, καθώς οι περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις στερούνται των πόρων που είναι αναγκαίοι για την ανάπτυξη τους.
Τι συμβαίνει λοιπόν τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας; 7 στις 10 μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Οι ελληνικές μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις εκφράζουν σταθερά υψηλό φόβο απόρριψης της αίτησής τους για χορήγηση τραπεζικού δανείου – πολύ περισσότερο σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Ακόμα και στις περιπτώσεις των λίγων μικρομεσαίων επιχειρήσεων που έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση, τα επιτόκια δανεισμού είναι ιδιαίτερα υψηλά στην Ελλάδα, τόσο σε σχέση με τα επιτόκια δανεισμού των μεγάλων επιχειρήσεων, όσο και σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ε.Ε. και της ευρωζώνης.
Οι συγχρηματοδοτούμενες δράσεις, που προκηρύσσονται στο πλαίσιο των οριζόντιων και περιφερειακών προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, είναι εδώ και χρόνια το μόνο ουσιαστικό εργαλείο για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας μικρής κλίμακας στην Ελλάδα. Όμως και πάλι, η συμμετοχή των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων σε αυτές τις δράσεις συναντά πληθώρα προβλημάτων και αδυναμιών.
Ένα γεγονός που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί είναι ότι μέχρι σήμερα η πολιτική των τραπεζών εστιάζει στη χρηματοδότηση επιχειρήσεων, που πληρούν αυστηρά τραπεζικά κριτήρια ή μπορούν να παρέχουν υψηλές εξασφαλίσεις.
Αυτά τα κριτήρια εφαρμόζονται και στην υλοποίηση των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Με αποτέλεσμα να επωφελούνται αποκλειστικά σχεδόν οι λεγόμενες bankable επιχειρήσεις – εκείνες δηλαδή οι ελάχιστες, οι οποίες ούτως ή άλλως θα είχαν πρόσβαση σε κεφάλαια.
Τα προβλήματα αυτά φαίνεται να συνεχίζονται και στη νέα προγραμματική περίοδο. Έτσι όπως είναι δομημένα τα προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ, μόλις το 6,5% των μικρών επιχειρήσεων μπορεί να τύχει χρηματοδότησης. Ανάλογη είναι η κατάσταση και με την αξιοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς με βάση τον μέχρι τώρα σχεδιασμό, η ενίσχυση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας δεν φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα.
Οι συστημικές τράπεζες λοιπόν -που να μην ξεχνάμε ότι έχουν ανακεφαλοποιηθεί με χρήματα του ελληνικού λαού- ουσιαστικά στηρίζουν τους μεγάλους παίκτες, με αποτέλεσμα οι ΜμΕ να βιώνουν έναν οδυνηρό αποκλεισμό από τα εργαλεία χρηματοδότησης. Και αυτό συμβαίνει ενώ οι καταθέσεις ανέρχονται σε περίπου 190 δισ. ευρώ, ενώ οι χορηγήσεις σε περίπου 120 δισ. ευρώ. Άρα δεν υπάρχει ουσιαστικός λόγος για να μην «πέσει» χρήμα στην αγορά.
Μπορεί να αλλάξει η υφιστάμενη κατάσταση; Ως Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών θεωρούμε ότι μπορεί να υπάρξει σημαντική βελτίωση, εφόσον όμως εφαρμοστούν στοχευμένα μέτρα. Το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι η κινητοποίηση της κυβέρνησης με στόχο την αλλαγή τακτικής των συστημικών τραπεζών. Είναι αναγκαίο να ασκηθούν πιέσεις προς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα προκειμένου να καταλάβουν ότι οφείλουν να στηρίξουν τις επιχειρήσεις στο σύνολο τους και όχι επιλεκτικά. Το δεύτερο είναι η ίδρυση και λειτουργία πολλών συνεταιριστικών τραπεζών. Είναι κάτι που μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη στη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, να ενισχύσει τον ανταγωνισμό στον τραπεζικό τομέα και να συμβάλει στην καλύτερη λειτουργία της αγοράς.
Η μέχρι τώρα δραστηριότητα των υφιστάμενων συνεταιριστικών τραπεζών δείχνει ότι μπορούν πράγματι να αποτελέσουν έναν πολύτιμο σύμμαχο του επιχειρείν. Ως οικονομία, δεν έχουμε την πολυτέλεια να παραβλέπουμε το πόσο μπορούν να στηριχθούν οι ΜμΕ από χρηματοδοτικά εργαλεία που παρέχουν οι τράπεζες αυτού του είδους. Έτσι θα «σπάσουν» και τα κάθε λογής ολιγοπώλια που προκαλούν στρεβλώσεις στην αγορά και απειλούν με εξαφάνιση τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
